Ορλεάνη

(Orleans). Πόλη (102710 κάτ.) της βορειοκεντρικής Γαλλίας, πρωτεύουσα του νομού Λουαρέ (6775 τ. χλμ.), Είναι χτισμένη κοντά στον ποταμό Λίγηρα (Λουάρ), στη συμβολή της διώρυγας της Ορλεάνης. Ήταν πιθανότατα το Cenabum ή Genabum (Γήναβον) των Καρνούτων Γαλατών, που καταλήφθηκε από τον Καίσαρα το 52 π.Χ. Τον 3o αι. ονομάστηκε Aureliani urbs (Αυρηλιανού πόλης) και υπήρξε σημαντικό εμπορικό κέντρο κατά τα τέλη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας καθώς και επισκοπική έδρα αφότου κηρύχθηκε το Ευαγγέλιο στη Γαλατία. Η Ο. έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ιστορία της Γαλλίας, προπάντων ως βασιλική πόλη. Εκεί στέφτηκαν διάφοροι βασιλιάδες και συνήλθαν μερικές σύνοδοι από το 511, οπότε συνήλθε η πρώτη σε γαλλικό έδαφος. Η πόλη είναι γνωστή για τα ηρωικά κατορθώματα της Ζαν ντ’ Αρκ, που το 1429 την απελευθέρωσε από την αγγλική πολιορκία. Η Ο. αποτελεί στη σημερινή εποχή σημαντικό εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο (υφαντουργεία και κονσερβοποιεία), αλλά είναι περίφημη προπάντων για τα μνημεία της. Ανάμεσα σε αυτά ο καθεδρικός ναός του Τιμίου Σταυρού (17ος-18ος αι., γοτθικού ρυθμού), το Δημαρχείο, ρυθμού Αναγέννησης, οι ναοί της Παναγίας (16ος αι.), του Αγίου Παύλου (16ος αι., γοτθικού ρυθμού), του Αγίου Αινιανού και του Αγίου Ευβέρτου (15ος αι.). Η Ο. είναι έδρα πανεπιστήμιου (από το 1305), πλούσιου Μουσείου Καλών Τεχνών, μουσείου αφιερωμένου στη Ζαν ντ’ Αρκ και βιβλιοθήκης με περίπου 200.000 τόμους. Από την Ο. πήρε την ονομασία της μια ιστορική επαρχία της Γαλλίας, η Ορλεαναί (Orleanais), μια κυματοειδή και πεδινή περιοχή στον μέσο ρου του Λίγηρα, που αντιστοιχεί κατά ένα μέρος στους νομούς Λουάρ-ε-Σερ, Λουαρέ και Ep-ε-Λουάρ. Κυριότερες πλουτοπαραγωγικές πηγές είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Η μεγαλύτερη πόλη μετά την Ο. είναι η Μπλουά (43.000 κάτ.), που βρίσκεται επί του Λίγηρα, γνωστή προπάντων για τον πύργο της, ρυθμού Αναγέννησης (13ος-17ος αι.), πρωτεύουσα του Λουάρ-ε-Σερ· άλλες πόλεις, πάντοτε επί του ποταμού, είναι η Ζιαν και η Σατωνέφ-συρ-Λουάρ. δούκες της Ο. Τον τίτλο αυτόν έφεραν οι δούκες της Ο. (Orleans), κομητείας του στέμματος της Γαλλίας, που ανακηρύχθηκε δουκάτο το 1344 από τον Φίλιππο ΣΤ’ Βαλουά για τον πεμπτότοκο γιο του Φίλιππο. Επειδή αυτός δεν είχε άμεσους κληρονόμους, το δουκάτο παραχωρήθηκε από τον Κάρολο ΣΤ’ στον αδελφό του Λουδοβίκο (1392), σύζυγο της Βαλεντίνας Βισκόντι. Ο Κάρολος της O., γιος του Λουδοβίκου, συντάχτηκε με τους Αρμανιάκ εναντίον του δούκα της Βουργουνδίας, που το 1407 είχε δολοφονήσει τον πατέρα του. Έπειτα αιχμαλωτίστηκε από τους Άγγλους στο Αζενκούρ (1415) και, αφού ελευθερώθηκε το 1440, πήγε το 1447 στην Ιταλία για να διεκδικήσει ως μητρική κληρονομιά την κομητεία του Άστι. Καθώς, όμως, δεν υποστηρίχτηκε από τον Λουδοβίκο IA’ αποσύρθηκε και ιδιώτευσε στον πύργο του Μπλουά, όπου αφοσιώθηκε στην ποίηση και στη συλλογή σπάνιων βιβλίων. Όταν ανέβηκε στον θρόνο ο Λουδοβίκος IB’ (1498), γιος του Κάρολου, το δουκάτο προσαρτήθηκε στο στέμμα. Ο τίτλος του δούκα της Ο. δόθηκε αργότερα στον Ερρίκο, δευτερότοκο γιο του Φραγκίσκου A’ και, όταν αυτός έγινε βασιλιάς, στον αδελφό του Κάρολο που πέθανε το 1545 και, τελικά, στον δευτερότοκο γιο του Ερρίκου B’, που ανέβηκε αργότερα στον θρόνο ως Κάρολος Θ’. Το δουκάτο ξανασυγκροτήθηκε αργότερα για τον τριτότοκο γιο του Ερρίκου Δ’ Γάστωνα, αγαπημένο της μητέρας του Μαρίας των Μεδίκων. Αυτός, όμως, έγινε όργανο της ανυπότακτης αριστοκρατίας και ήταν εμπόδιο στην πολιτική του Ρισελιέ. Αφού συμφιλιώθηκε με το βασιλιά Λουδοβίκο ΙΓ’ το 1642, όταν ξέσπασε ο Πόλεμος της Σφενδόνης (1651-52) τάχθηκε με το μέρος του στασιαστή Κοντέ και τελικά φυλακίστηκε στον πύργο του Μπλουά έπειτα από τη νίκη του Μαζαρίνου. Ήταν συλλέκτης έργων τέχνης, νομισμάτων και βιβλιόφιλος. Πέθανε το 1660. Ο τρίτος οίκος της Ο. άρχισε με το Φίλιππο A’, αδελφό του Λουδοβίκου ΙΔ’ και πατέρα του Φίλιππου B’ (1674-1723), αντιβασιλιά κατά την ανηλικιότητα του Λουδοβίκου IE’, που τήρησε εχθρική στάση απέναντι στον πρωτότοκο κλάδο των Βουρβώνων, με την ελπίδα να τον διαδεχτεί στον θρόνο. Από τον αντιβασιλιά κατάγεται ο Λουδοβίκος Φίλιππος Ιωσήφ (1747-93) που ονομάστηκε Ισότης (Egalite) γιατί παρουσιαζόταν δημοκρατικός, αλλά που αργότερα καρατομήθηκε, αν και είχε ψηφίσει την καταδίκη σε θάνατο του Λουδοβίκου ΙΣΤ’ στη Συμβατική. Ο γιος του, Λουδοβίκος Φίλιππος (1773-1850), πολέμησε το 1795 στον δημοκρατικό στρατό, πήρε το μέρος των δημοκρατικών έπειτα από την Παλινόρθωση και δέχτηκε από αυτούς το στέμμα το 1830 με τον τίτλο βασιλιάς των Γάλλων για να επιβεβαιώσει τη λαϊκή κυριαρχία. Ανατράπηκε τον Φεβρουάριο του 1848 από δημοκρατική επανάσταση και πέθανε εξόριστος στη Μεγάλη Βρετανία. Τον τίτλο του δούκα της Ο. έφερε ο πρωτότοκος γιος του Φερδινάρδος Φίλιππος (Παλέρμο 1810-Νεγύ-συρ-Σεν 1842) και έπειτα από τον θάνατό του, από ατύχημα με άμαξα, ο δευτερότοκος Λουδοβίκος Φίλιππος Αλβέρτος (1838-94), κόμης του Παρισιού και κατόπιν ο γιος του Λουδοβίκος Φίλιππος Ροβέρτος (1869-1926) που πέθανε χωρίς άρρενες κληρονόμους. Αξιόλογη από τον οίκο της Ο. ήταν η Αδελαΐς (1777-1847), αδελφή του Λουδοβίκου Φίλιππου, που το 1817 εγκαινίασε στο Palais Royal του Παρισιού, κατοικία της οικογένειας, την πολεμική εναντίον του πρωτότοκου κλάδου και συνέβαλε στην πολιτική επιτυχία του αδελφού της, που έγινε αργότερα βασιλιάς. Ορλεάνη: η οδός Ζαν ντ’ Αρκ? στο βάθος ο καθεδρικός ναός του Τίμιου Σταυρού του 17ου - 18ου αιώνα. Η πόλη, εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο, είναι ονομαστή προπάντων για τα παλιά μνημεία της. Ο Κάρολος της Ορλεάνης με τη σύζυγό του, σε τάπητα του 15oυ αιώνα (Παρίσι, Μουσείο Διακοσμητικών Τεχνών). Το Παλαί Ρουαγιάλ στο Παρίσι, κατοικία τους από το 1692.